Odpowiedź brzmi: nie wiadomo. A przynajmniej nie wiadomo oficjalnie, bo mieszkańcy Neapolu, głównie ci związani ze światem kultury, prawie jednogłośnie twierdzą, że rozwiązanie tej wątpliwości jest oczywiste i utożsamiają najsłynniejszą włoską pisarkę XXI wieku z Anitą Rają, tłumaczką i żoną znanego autora i scenarzysty Domenica Starnone. Polskiemu odbiorcy nazwiska te mogą jednak mówić niewiele, zatem dyskusja nad personaliami Eleny Ferrante, tak chętnie podejmowana we Włoszech i w Ameryce, schodzi na dalszy plan.
Wszelkie dyskusje związane z tożsamością Ferrante potwierdzają jednak fakt, że jej powieści zwyczajnie bronią się same. Pisarka mówi, że „zrobiła już dla nich wystarczająco dużo pisząc je”, nie chce zatem uczestniczyć w promocji, udzielać wywiadów na żywo, ani prowadzić spotkań autorskich. Swój międzynarodowy sukces Ferrante zawdzięcza, tak naprawdę, nie debiutowi, a dopiero publikacji w 2012 roku w USA angielskiego tłumaczenia „Genialnej przyjaciółki” („L’amica geniale”) – pierwszego tomu tzw. „neapolitańskiej tetralogii”. Amerykanie są od tamtej chwili autorką oczarowani, okrzyknęli ją nawet mianem (czy słusznie, to chwilami wzbudza wątpliwości) współczesnego Prousta. Pisarka porównana została też niejednokrotnie do Karla Ove Knausgårda, któremu to jednak nie udało się, w przeciwieństwie do Ferrante, dotrzeć ze swoim sześciotomowym cyklem powieści na wysokie miejsce w rankingu najlepszych dzieł literackich „The New York Timesa”. Ponadto, autorka osiągnęła międzynarodową popularność na skalę, na którą nie zrobił tego żaden z powojennych pisarzy włoskich, może poza Umbertem Eco.
Co zatem niezwykłego kryje się w czterotomowej historii dziewczynki o nieprzypadkowym imieniu Elena, urodzonej w latach czterdziestych ubiegłego wieku w biednej dzielnicy Neapolu, która opisuje swoje dzieciństwo, dorastanie i dorosłe życie, a także niezwykle piękną i trudną przyjaźń z rówieśniczką, Lilą Cerullo, która, mimo różnic charakterów, wykształcenia, możliwości i odległości, przetrwa wszelkie koleje losu? Książki Ferrante, których tłem jest historia Włoch drugiej połowy XX wieku, mimo że osadzone lokalnie, podejmują tematy szersze lub uniwersalne, takie jak rewolucja obyczajowa, narodziny ruchu feministycznego, poszukiwanie tożsamości, hierarchie społeczne, przemoc, czy relacje rodzinne. „Czy wiesz co to jest plebs?” słyszy pewnego dnia od swojej nauczycielki w szkole główna bohaterka powieści. Od tamtej chwili jej celem życiowym staje się ucieczka od bycia plebsem, który, jak zdaje sobie z czasem sprawę Elena, tkwi w każdym człowieku. To właśnie ucieczka staje się dla dziewczyny motorem wyjazdu z miasta, chęci wspięcia się po drabinie społecznej, a także rywalizacji z przyjaciółką, która, mimo że sama wciągnięta w otchłań brutalnej codzienności, pozostaje na zawsze niedoścignionym, „genialnym” wzorem dla bohaterki.
Powieści doczekały się już ekranizacji – na ich podstawie powstał serial, który również w Polsce możemy obejrzeć na HBO. Warto jednak przed sięgnięciem po pilota udać się do księgarni lub biblioteki po polskie tłumaczenie tetralogii i zacząć przygodę z Ferrante „od źródła”. Sposób w jaki pisarka przedstawia chociażby dynamikę relacji międzyludzkich jest bowiem niezwykły. A któż z nas, sięgając po wybraną lekturę, nie poszukuje w niej chwilami opisów swoich własnych odczuć, przeżyć, czy myśli? Warto może, zanim spojrzymy w ekran telewizora, pozwolić samej Ferrante je zwerbalizować.
Autorka:Anna Brysiak
Zdjęcie: źródło: https://kultura.dziennik.pl/ksiazki/artykuly/511257,elena-ferrante-cykl-powiesciowy-genialna-przyjaciolka-historia-nowego-nazwiska-historia-ucieczki.html